Het Nationaal Glasmuseum in Leerdam duikt dit najaar in de wondere onderwaterwereld van Ernst Haeckel (1834-1919). Zijn wetenschappelijke tekeningen van allerlei vreemde, onverwacht sierlijke zeeorganismen waren een grote inspiratiebron voor ontwerpers en kunstnijveraars in het eerste kwart van de 20ste eeuw.

De Duitse zoöloog Ernst Haeckel bracht tussen 1899 en 1904 een serie van 100 kleurenplaten uit onder de titel Kunstformen der Natur. Met deze illustraties van met name zeeorganismen als kwallen, sponzen, zeepaardjes en eencellige stralendiertjes wilde Haeckel een brug slaan tussen wetenschap en kunst. In het voorwoord van Kunstformen der Natur moedigde hij kunstenaars aan om op zoek te gaan naar nieuwe op de natuur gebaseerde motieven. Dit paste goed bij de kunstopvattingen van die tijd en sloot naadloos aan bij de idealen van de art nouveau.

Toegepaste kunsten
De tentoonstelling ‘Een zee van glas’ toont bezoekers de meest uiteenlopende facetten van Haeckel’s wereld. Niet alleen zijn wetenschappelijke illustraties en het daarop geïnspireerde glaswerk van onder andere Andries Copier, Hendrik Petrus Berlage en Willem Bogtman zijn te zien. Ook andere toegepaste kunsten komen aan bod.

Zo maakte Berlage in 1905 meerdere ontwerpen voor onder andere sieraden, vloertegels, glas-in-loodramen en een kroonluchter die gebaseerd zijn op de afbeeldingen uit Haeckel’s Kunstformen der Natur. De ontwerptekeningen uit de collectie van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) zijn vanaf 1 november te bewonderen op de tentoonstelling in het Glasmuseum.

Amsterdamse School
Haeckel’s illustraties hadden ook invloed op de volgende generatie: de kunstenaars en ontwerpers van de Amsterdamse School. Dit kwam onder andere tot uiting in de decoratie en aankleding van het Scheepvaarthuis. Zowel het interieur als exterieur van het hoofdkantoor van zes Amsterdamse rederijen is doorspekt met verwijzingen naar de zee. Grand Hotel Amrâth Amsterdam, de huidige eigenaar van het Scheepvaarthuis, leende een van zijn glas-in-loodramen met zeepaardjes en zeesterren uit voor de tentoonstelling in Leerdam. Ook de zeewezens op het behangontwerp van Theo van Nieuwenhuis (zie de foto hierboven) lijken zo overgenomen te zijn van de illustraties uit Kunstformen der Natur.

Kwallen eten
Op de expositie in het Glasmuseum wordt ook glaswerk van hedendaagse kunstenaars en vormgevers getoond. Daarnaast zullen de organismen zelf te zien zijn, in een aquarium, onder de microscoop of op sterk water. In het museumrestaurant worden zelfs gerechten geserveerd waarin zeewezens (kwallen?) zijn verwerkt of worden nagebootst. Bon appetit!

Bekijk hieronder vast een preview van de tentoonstelling. Alle platen uit Kunstformen der Natur zijn te bekijken in de beeldbank Wikimedia.