Michel de Klerk, klok van esdoornhout, 1914. Formaat 50 x 28,5 x 16,4 cm. Collectie Stedelijk Museum Amsterdam.

Het Stedelijk Museum in Amsterdam heeft een unieke klok van Michel de Klerk aangekocht. De klok is een vroeg voorbeeld van de Amsterdamse School. Tot voor kort wist niemand waar het uurwerk zich bevond.

De Klerk ontwierp de klok in 1914, waarschijnlijk voor mevrouw Veerhoff-Kothe, voor wie hij op dat moment aan een villa in Hilversum werkte. Het lijkt erop dat de klok nooit door haar is afgenomen, maar na uitvoering in bezit kwam van fotograaf Bernard Eilers (1878-1951). Hij staat op een oude zwart-witfoto van diens interieur. De Klerk kende de fotograaf omdat Eilers het ontwerpproces en de bouw van het Scheepvaarthuis vastlegde, waar hij zelf als (interieur)architect bij betrokken was.

Michel de Klerk, ontwerpschets klok, collectie Het Nieuwe Instituut, Rotterdam.

Antiques Road Show
In 2010 dook het uurwerk op in het BBC-programma The Antiques Road Show, maar toen kon niet meteen de eigenaar worden achtergehaald. Uiteindelijk wist het Stedelijk Museum met hulp van De Klerk-specialist Frans van Burkom en collega’s van het Stadsarchief Amsterdam en het Victoria and Albert Museum in Londen de klok te achterhalen en aan te kopen van de in Engeland woonachtige kleindochter van Eilers. Van Burkom had al eerder in het archief van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam ontwerpschetsen voor de klok gevonden.

Vroeg ontwerp
“Het is ongelooflijk dat deze klok boven water is gekomen”, vertelt conservator Ingeborg de Roode. “Dit is een vroeg ontwerp van Michel de Klerk en het bevat al helemaal de vormentaal van de Amsterdamse School. Daarmee bevestigt het De Klerks rol als voorman van die stroming.”

Michel de Klerk, klok 1914, detail, Collectie Stedelijk Museum Amsterdam.

Buitenlandse invloeden
De klok bestaat uit een grote druppelvorm, gemaakt van massief esdoornhout, op een onderstel. Het monumentale stuk van 50 cm hoog toont al de sculpturale vormen en gesneden details (zoals het curieuze kopje bovenaan) waarmee de Amsterdamse School later bekend zou worden. Frans van Burkom brengt de kronkelende kleine wijzer in verband met Indische batikpatronen. De op de glijders van een slede lijkende poten verwijzen eerder naar koudere oorden en zijn voorboden van de vorm van meubelen die De Klerk in 1916 voor de Amsterdamse meubelfirma ’t Woonhuys ontwierp. De ontwerpers van de Amsterdamse School verwerkten invloeden uit allerlei windstreken in hun werk.

Hildo Krop, houtsnijwerk boekenkast, ca. 1927, Collectie Stedelijk Museum.

Amsterdamse School tentoonstelling
Met de klok heeft het Stedelijk alvast een blikvanger in huis gehaald voor de grote Amsterdamse School tentoonstelling in 2016. Op deze expositie zal werk te zien zijn van onder meer Michel de Klerk, Piet Kramer, Joan Melchior van der Meij, Hildo Krop, Hendrik Wijdeveld, Dick Greiner, Louis Bogtman, Willem Bogtman, Cornelis Jouke Blaauw en Gustaaf Adolf Roobol. Eerder kocht het Stedelijk ook al een bijzondere boekenkast van stadsbeeldhouwer Hildo Krop met fraai houtsnijwerk van diens hand. Beide objecten zijn nu al in de vaste collectie te bewonderen.

Blog
In de aanloop naar de tentoonstelling heeft het Stedelijk een speciale blog in het leven geroepen, waarop Ingeborg de Roode (conservator Industriële Vormgeving Stedelijk Museum), Marjan Groot (Universiteit Leiden) en anderen die bij het project betrokken zijn verslag doen van hun onderzoek naar de meubelen en andere objecten van de Amsterdamse School.

Bron en foto’s: Stedelijk Museum Amsterdam