Wandelend over begraafplaats de Essenhof in Dordrecht liep ik tegen dit prachtige Insulinde-beeld aan. Het beeld is in 1898 gemaakt door Joseph Mendes da Costa voor het grafmonument ter ere van professor P.J. Veth. Deze bekende indoloog overleed in 1895 in Arnhem en werd in zijn geboorteplaats Dordrecht begraven. Drie jaar later gaven zijn vrienden aan Mendes da Costa opdracht om een grafmonument te maken.
Portret van Pieter Johannes Veth (1814-1895), gemaakt door zijn neef Jan Veth.
Multatuli’s Insulinde
Het monument is een allegorische voorstelling van Multatuli’s Insulinde*. Het voetstuk en het beeld bestaan uit Franse kalksteen en zijn omgeven door een ijzeren hek met fraai siersmeedwerk. Een Javaanse vrouw die aanwezig was op de Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid in 1898 in Den Haag stond model voor het Insulinde-beeld. In de rechterhand houdt ze een soort hoorn van overvloed, waaruit Indische vruchten en planten voor haar voeten rollen, in de linkerhand heeft ze een bundel rijstplantjes. Achter op het voetstuk zit een aap die de bek van een kaaiman openspert; zij verbeelden de fauna van Indonesië. Het grafmonument is in 2003 gerestaureerd.
De aap en kaaiman verbeelden de fauna van Indonesië.
Mendes da Costa maakte ook nog een buste in gres keramiek van de vrouw die poseerde voor Insulinde. Dit realistische beeld was onlangs te zien op de tentoonstelling Labor et Ars in Museum Beelden aan Zee.
Joseph Mendes da Costa, 1898: buste van een Javaanse vrouw in gres keramiek (foto: Museum Beelden aan Zee)
*Insulinde was een koosnaam voor het toenmalige Nederlands-Indië, afgeleid van het Latijnse ‘insula’ (eiland) en ‘indiae’ (Indië), wat dus letterlijk ‘de Indische Eilanden’ betekent. De huidige naam Indonesië betekent hetzelfde, maar dan in het Grieks. De naam zou bedacht zijn door Multatuli en komt onder meer voor in de slotrede van de Max Havelaar: ‘… van ’t prachtig rijk van Insulinde dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd…’
Update: deze foto van het Insulinde-beeld is gemaakt op 21 september 2019. Zo te zien heeft het beeld onlangs een grondige schoonmaakbeurt gekregen.
Mooi Sipke, ik ga snel eens kijken!
Moet je doen. Er is ook nog een ander grafmonument met een marmeren beeld in jugendstil stijl, maar daar hebben ze ter bescherming een overkapping van plexiglas overheen gezet. Dit beeld heb ik daarom niet gefotografeerd, maar is wel het bekijken waard.