Er is geen trein die meer tot de verbeelding spreekt dan de Orient-Express, de eerste rechtstreekse treinverbinding tussen Parijs en Constantinopel (het huidige Istanbul). De Orient-Express was hét boegbeeld van de belle époque; een luxe ‘hotel op wielen’ met comfortabele slaaprijtuigen en restauratiewagen. De historie van ’s werelds beroemdste trein, die van 1883 tot 2009 heeft gereden, komt nu opnieuw tot leven in een interactieve app.

De roemruchte geschiedenis van de Orient-Express passeert de revue in 10 delen: van ‘voorgeschiedenis’ tot ‘laatste trein’. Elk deel bestaat uit bondige teksten, rijk geïllustreerd met historische afbeeldingen en interactieve onderdelen:

• Bekijk honderden historische foto’s, affiches en brochures.
• Beleef de reis aan de hand van tientallen ooggetuigenverslagen van bekende en onbekende reizigers.
• Kijk rond in luxe slaap- en restauratierijtuigen en monumentale stations.
• Verken interactieve routekaarten en stadsplattegronden van Parijs tot Istanbul.

Persoonlijke fascinatie
De Orient-Express-app is ontstaan vanuit persoonlijke fascinatie van de maker, Arjan den Boer, die zich meer dan 10 jaar in het onderwerp verdiepte en een eigen collectie heeft opgebouwd van affiches, brochures en foto’s. Ongeveer de helft van het gebruikte beeldmateriaal is afkomstig uit zijn collectie, de rest van musea, archieven, bibliotheken en andere verzamelaars.

‘Tien jaar geleden raakte ik geïntrigeerd door het rijtuig van de Orient-Express in het Spoorwegmuseum’, vertelt Arjan op zijn website. ‘Toen ik me verder in het onderwerp verdiepte bleek het een breed thema te zijn dat veel verder gaat dan alleen maar treinen. Mij fascineert enerzijds het romantische beeld van intriges, luxe en oosterse taferelen, terwijl aan de andere kant de Orient-Express de wereld juist kleiner heeft gemaakt. Wat ik vooral interessant vind is de link met de geschiedenis van Europa: de Orient-Express moest zich steeds aanpassen aan de veranderende grenzen.’

Frisse blik
De app is volgens hem interessant voor liefhebbers van geschiedenis, design, (stations)architectuur en reizen. Nieuw ten opzichte van de meeste eerdere publicaties over de Orient-Express zijn:

• veel niet eerder gepubliceerd beeldmateriaal en citaten
• minder nadruk op ‘moederbedrijf’ Wagons-Lits en meer aandacht voor de verschillende deelnemende spoorwegmaatschappijen
• veel aandacht voor de politieke en historische context
• duidelijk onderscheid tussen de diverse varianten en routes van de Orient-Express
• nauwkeurigheid bij het noemen van locomotieven, rijtuigen en treinsamenstellingen

Arjan: ‘Ik heb geprobeerd de Orient-Express met een frisse blik te bekijken en voorbij te gaan aan de clichés en anekdotes die in omloop zijn. Neem de zeer luxe Pullmanrijtuigen: deze worden vaak met de Orient-Express geassocieerd maar hebben er eigenlijk nooit in gereden. Het waren salonrijtuigen van luxe dagtreinen in West-Europa, terwijl de Orient-Express een nachttrein was.’

Station op parkeerplaats
Arjan maakte zelf ook meerdere treinreizen langs de verschillende routes van de Orient-Express en vloog een paar keer naar Istanbul. ‘Een van de “nieuwe” inzichten die dat opleverde was dat een deel van het oude station van Constantinopel, waar in 1888 de eerste Orient-Express arriveerde, er nog staat’, vertelt hij. ‘Dit vervallen gebouwtje ontdekte ik op het parkeerterrein van het veel grotere Sirkeci-station (1890). Ik wil niet pretenderen dat men dit in Istanbul niet weet, maar in boeken over de Orient-Express staat dit eerste, oude station niet vermeld.’

Moord en doodslag?
Mede door boeken en films zoals Murder on the Orient Express kreeg de Orient-Express een aura van spannende intriges. Arjan: ‘Voor de iPad-app heb ik onderzocht of er ook echt moorden zijn gepleegd. Dit bleek het geval: in 1935 werd een rijke dame uit de trein geduwd bij een beroving. In 1950 overkwam een Amerikaanse diplomaat hetzelfde; hij was een van de eerste slachtoffers van de Koude Oorlog.’

Download en expositie
Orient-Express, geschiedenis is verkrijgbaar in de App Store voor iPad à € 5,99 (Nederlands en Engelstalig). Een kleine expositie van originele affiches en brochures uit de app is tot en met 31 oktober 2015 te zien in het Allard Pierson Museum in Amsterdam.

Arjan den Boer maakt ook het webmagazine retours over spoorweghistorie, vormgeving en fotografie.