Ik kijk er al een tijdje reikhalzend naar uit. Museum Meermanno en de Koninklijke Bibliotheek houden binnenkort een gezamenlijke expositie over de art-nouveauboeken van Gerrit Willem Dijsselhof, Carel Adolph Lion Cachet en Theo Nieuwenhuis. Naast topstukken uit de eigen collecties zullen er ook prachtige boekbanden en toegepaste grafiek uit de Koninklijke Verzamelingen en de Collectie Braches van de UB Leiden te zien zijn. Kortom, het mooiste dat er op dit gebied is gemaakt.

Een van de Rembrandt-portefeuilles uit de collectie van het Koninklijk Huis die te zien zal op de tentoonstelling. Dit exemplaar was gemaakt voor koningin-moeder Emma (C.A. Lion Cachet, 1901, foto: Koninklijke Verzamelingen, Den Haag)

De titel van de tentoonstelling ‘De Bijzondere Band – Art-nouveauboeken van Dijsselhof, Lion Cachet en Nieuwenhuis’ slaat zowel op de tentoongestelde prachtbanden als op de bijzondere vriendschapsband tussen deze drie pioniers van de Nederlandse art nouveau. Dijsselhof, Lion Cachet en Nieuwenhuis hebben – samen met een aantal collega’s die in de tentoonstelling ook aan bod komen – van circa 1890 tot 1910 gezorgd voor de hoogtijdagen van het boek als esthetisch object.

Prachtbanden
Te zien zijn onder meer het unieke met de hand ingekleurde exemplaar van Kunst en Samenleving van Dijsselhof en de portefeuillekast van Nieuwenhuis met daarin de luxe uitvoering van de Rembrandt-portefeuille die Lion Cachet in 1898 maakte ter gelegenheid van de inhuldiging van prinses Wilhelmina als vorstin (zie de foto boven dit bericht). Daarnaast zijn op de expositie enkele zeldzame prachtbanden uit de boekbandencollectie van het Koninklijk Huis te bewonderen, waaronder het fraai versierde Sportalbum dat koningin Wilhelmina in 1898 kreeg aangeboden van de Nederlandse sportverenigingen.

C.A. Lion Cachet, gebatikte verzamelband voor Medisch Weekblad (Collectie Museum Meermanno)

Technieken uit de volkskunst
De ontwikkeling van deze drie kunstenaars liep enige tijd gelijk op: ze kenden elkaar van hun opleiding aan de Rijksschool voor Kunstnijverheid in Amsterdam en waren vrienden. Kunsthandel E.J. van Wisselingh zette een kunstnijverheidsatelier voor hen op, waar ze gezamenlijk werkten. De technieken die het drietal toepaste bij hun boekbanden, gebruikten ze ook in hun interieurdecoratie. In een tijd van toenemende industrialisatie nam de belangstelling voor ambachten en vakwerk toe. Dit zorgde ervoor dat er boeken werden gemaakt met ongekende aandacht voor detail en schoonheid. Een bijzonder aspect in hun werk is het gebruik van technieken en patronen uit de volkskunst, zoals houtsneden en batiktechniek.

Ingekleurd kopstuk voor de inleiding van Kunst en Samenleving, G.W. Dijsselhof (Collectie Museum Meermanno/KB)

Theo Nieuwenhuis 1899, prospectus voor Scheltema & Holkema’s Boekhandel, Collectie Nieuwe Kunst UB Leiden

Themanummer Boekenwereld
Naast de expositie wordt er ook een themanummer van tijdschrift Boekenwereld gewijd aan de boekbanden en toegepaste grafiek van Dijsselhof, Lion Cachet en Theo Nieuwenhuis. Hierin komt ook een artikel van mijn hand over het prospectus dat Nieuwenhuis in 1899 ontwierp voor Scheltema en Holkema’s Boekhandel.

De tentoonstelling ‘De Bijzondere Band – Art-nouveauboeken van Dijsselhof, Lion Cachet en Nieuwenhuis’ is van 22 maart tot en met 23 juni 2019 te zien in Museum Meermanno in Den Haag.