De Dam in Amsterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Deze foto spreekt mij vooral aan door prachtige details, zoals de drukte rond paardentrams en de mensen die de krant lezen bij een kiosk. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Van de paardentrams op de Dam tot de badcultuur in Scheveningen. De Photochrom Print Collection van Library of Congres in Washington biedt een kleurrijk beeld van het leven in Nederland tijdens het fin de siècle.
Het fin de siècle was een van de kleurrijkste periodes in onze geschiedenis, maar helaas zijn de foto’s uit deze jaren meestal zwart-wit. Via een bericht van collega-blogger Josephine van My inner Victorian stuitte ik onlangs echter op een groot archief met kleurenbeelden uit deze tijd.
Visserskinderen op Marken, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het Noord-Hollandse eiland trok veel fotografen en schilders aan die er het authentieke Hollandse leven wilde vastleggen. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Het gaat om de Photochrom Print Collection van Library of Congres in Washington. Deze collectie bestaat uit zo’n 6500 kleurenbeelden gemaakt tussen 1890 en 1910. De afbeeldingen zien eruit als gewone kleurenfoto’s, maar het zijn eigenlijk kleurenafdrukken (in inkt) van het negatief van een zwart-witfoto. Dit werd gedaan met behulp van een fotolithografische techniek die fotochromie wordt genoemd (zie voor meer uitleg de cursieve tekst onderaan dit bericht).
Oudezijds Kolk, Amsterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Ook nu nog een van de meest gefotografeerde plekken in Amsterdam. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Het Zwitserse bedrijf Photoglob Zürich AG had het patent op deze techniek, maar de fotochroomfoto is vooral bekend geworden door de Detroit Photographic Company (vanaf 1905: Detroit Publishing Company). Dit Amerikaanse bedrijf bracht een groot aantal ansichtkaarten uit met afbeeldingen van steden en landschappen. Zo ontstond een schat aan afbeeldingen die een uniek en kleurrijk beeld geven van het leven rond 1900 in Europa en in de Verenigde Staten.
De Oude Gracht in Utrecht met zicht op de Bakkerbrug en in de verte de Domtoren, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. In het gebouw links zit nu de MacDonalds. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De collectie fotochroomfoto’s die online is te doorzoeken, bevat ook 125 beelden uit Nederland. Het zijn vooral foto’s van de vier grote steden Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Utrecht, maar ook van Arnhem, Delft, Dordrecht, Haarlem, Leiden, Marken en Nijmegen. Er zitten veel foto’s bij van gebouwen, grachten, kanalen, bruggen en molens. Maar het leukst zijn de foto’s van straattaferelen, omdat die veel details bevatten over het leven rond 1900.
Badende kinderen voor het Kurhaus in Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Hieronder een persoonlijke selectie, waarbij ik vooral heb gezocht naar foto’s die het moderne leven van toen laten zien, zoals de paardentrams op de Dam in Amsterdam en de bedrijvigheid in de Rotterdamse havens. Erg leuk zijn ook de foto’s van de badcultuur in Scheveningen. Van de omkleedhokjes op het strand tot het flaneren over de boulevard. Geniet van dit unieke inkijkje in het leven van toen!
Rijksmuseum, Amsterdam, 1901/05, opname: Detroit Publishing Co. Het museum werd voltooid in 1885 en is hier dus nog maar een jaar of 16/20 in gebruik. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Paleis op de Dam, Amsterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het openbaar vervoer in de stad ging nog met paardentrams. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Station Amsterdam Centraal, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het station is gebouwd tussen 1881 en 1889 naar een ontwerp van architect Pièrre Cuypers, die ook het Rijksmuseum ontwierp. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Oudeschans, Amsterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De Buiten Amstel, Amsterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Stadhuis van Haarlem, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Catharijnebrug in Haarlem, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Wat wij nu een pittoresk plaatje vinden, was destijds een hypermoderne draaibrug (gebouwd in 1902/03). Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De Oude Gracht in Utrecht met in de verte de Hamburgerbrug, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. De werfkelders zijn hier nog volop in gebruik door allerlei bedrijfjes. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De Oude Gracht in Utrecht met in de verte de Viebrug, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Paardentram op de Maliebaan in Utrecht, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. In 1906 werd de paardentram vervangen door een elektrische tram. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Winkelgalerij in Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Het Witte Huis in Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Dit kantoorgebouw in art-nouveaustijl van architect Willem Molenbroek telt elf verdiepingen en was de eerste “wolkenkrabber” in de Maasstad. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Spoorweg langs de Kolk, Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Station Beurs, Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Zie ook de stoomtrein die nadert vanuit de verte. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De Maasbruggen, Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. De ijzeren spoorbrug uit 1877 werd pas in 1993/94 afgebroken en vervangen door een tunnel. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Schepen aan de kade in het centrum van Rotterdam, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De Gevangenenpoort in Den Haag, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het gebouw was bijna afgebroken in 1870, maar werd vanwege zijn historische waarde gespaard. Het ronde gebouw links is wel volledig verdwenen. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Turfmarkt met in de verte de Nieuwe Kerk, Den Haag, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. De Turfgracht werd al in 1903 gedempt, dus deze foto is voor 1903 gemaakt. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Kurhaus, Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het flaneren over de boulevard was een favoriet tijdverdrijf van de gegoede burgerij in Den Haag. De dames droegen lange jurken en een parasol, de heren een hoed. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Oranje Hotel in Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Ook toen was het de gewoonte om een kuil in het zand te graven en er met z’n allen in te gaan zitten. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Bomschuiten op het strand van Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Hotel Rauch in Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Gesloopt in de jaren 80. Op de plaats van het roemruchte hotel staat nu een modern appartementencomplex. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Scheveningen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Privéstrand met rieten strandstoelen en omkleedhokjes voor de hotelgasten. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
De haven van Marken, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Het voormalige eiland in Noord-Holland is tegenwoordig verbonden via een dijk met het vasteland. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Kerkbuurt op het eiland Marken, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington.
Fotochromie: een Zwitserse uitvinding
Fotochromie is een uitvinding uit de jaren 1880 van de Zwitser Hans Jakob Schmid (1856-1924), die nadat hij het patent op deze techniek had verkregen het bedrijf Photochrom Zürich (later Photoglob Zürich AG) oprichtte.
Fotochromie was vooral populair in de jaren negentig van de negentiende eeuw toen de kleurenfotografie al wel in ontwikkeling was, maar nog extreem duur. Een fotochroomfoto lijkt op een gewone kleurenfoto, maar het is eigenlijk een kleurenafdruk van een negatief van een zwart-witfoto. Dit werd gedaan met behulp van een fotolithografische techniek.
Het proces gaat als volgt. Een lithosteen van kalksteen wordt bekleed met een lichtgevoelig oppervlak dat bestaat uit een dunne laag gezuiverd bitumen opgelost in benzeen. Het zwartwit-negatief wordt vervolgens tegen de lichtgevoelige laag gedrukt en blootgesteld aan daglicht, waardoor het bitumen verhardt in verhouding tot de hoeveelheid licht die door elk deel van het negatief gaat.
Daarna wordt een oplosmiddel zoals terpentine aangebracht om het onverharde bitumen te verwijderen en de toonschaal te retoucheren, en waar nodig de tonen te versterken of verzachten. Zo wordt het beeld in bitumen op de lithosteen gedrukt.
Daarna drukt men de kleuren met behulp van de lithostenen een voor een af op het papier. Elke kleurentint wordt aangebracht met behulp van een afzonderlijke steen. Voor één kleurenafdruk zijn 6 tot 15 lithostenen nodig.
Tegenwoordig vind je op internet ook veel fotochroomfoto’s die zij gephotoshopt. Hierdoor zijn de details vaak scherper en de kleuren vaak helderder dan het origineel. Voor dit bericht heb ik ervoor gekozen om alleen foto’s te gebruiken uit de Photochrom Print Collection van de Library of Congres in Washington. Je kunt de afbeeldingen groter bekijken door erop te klikken. Op de website van de Library of Congres in Washington kun je de foto’s ook in een hoge resolutie bekijken en downloaden.
Hollandse molen, opname circa 1901/05 door de Detroit Publishing Co. Bron: Library of Congress Prints and Photographs Division Washington. Voor (buitenlandse) fotografen was de molen een beeldbepalend element in het Hollandse landschap. Ik heb deze foto uitgekozen omdat je nog echt kunt zien dat de zaagmolen in bedrijf is. Zie bijvoorbeeld de stapels planken die klaarliggen om te worden verscheept. Ook de bijgebouwen hebben nog duidelijk een bedrijfsfunctie. Tegenwoordig zijn die gebouwen vaak omgebouwd tot woning.
Heel apart, dat wij voor zulke mooie foto’s van ons land naar Amerika moeten. Sipke bedankt voor het delen. Fred Westen, Den Haag.
Graag gedaan Fred, en je kunt het allemaal thuis bekijken via het internet. Afgelopen weekend gaf de site van de Library of Congres trouwens steeds een foutmelding als je een zoekopdracht gaf. Hopelijk is dat snel weer hersteld.
Wat een prachtige vondst! Dankjewel voor het delen….
Graag gedaan, Jalf. Er staan ook mooie kleurenbeelden van de wereldtentoonstelling van 1900 in de Photochrom Print Collection
Ben heel benieuwd!
Dag Sipke, wat een prachtige platen. En ontroerend voor mij, een kleurendruk van de plaats waar ik (net buiten beeld, rechts) mijn Amsterdamse studentenjaren heb gesleten (Kalkmarkt 10). In goed gezelschap overigens, Ramses Shaffy woonde op nummer 8 en schreef hier, twintig jaar eerder, “Het is stil in Amsterdam”.
Mvg Reynout van der Poel
Hoi Reynout, bedankt voor je aardige reactie. En wat leuk dat je die plek in Amsterdam herkent uit je jeugd. Dat heb ik zelf met de foto’s van de Oude Gracht in Utrecht, waar ik tijdens mijn studie aan de School voor Journalistiek vaak kwam, en nu nog geregeld kom om de antiquariaten en antiekzaken te bezoeken.
PS: ik heb je contactgegevens opgeslagen en daarna hier weggehaald, want anders kunnen anderen er ook bij.
Wat een fantastische vondst! Detroit Publishing Co, niet eerder van gehoord. Maar de kwaliteit is geweldig!
Dank je Dani, voor je aardige reactie. De kwaliteit van de foto’s is inderdaad hoog en dan heb ik nog niet eens de HR-bestanden overgenomen.