Henri Privat-Livemont, affiche voor Parfumerie J.C. Boldoot, 1896. Copyright © Nederlands Steendrukmuseum
Na lang wachten zijn de musea gelukkig weer open! En er is veel te zien voor art-nouveau-liefhebbers. Zo wijdt het Kunstmuseum in Den Haag een grote expositie aan het werk van Alphonse Mucha en toont het Steendrukmuseum in Valkenswaard affiches van Henri Privat-Livemont, die oneerbiedig ook wel ‘de Belgische Mucha’ wordt genoemd.
Het Steendrukmuseum in Valkenswaard verraste twee jaar geleden met een prachtige tentoonstelling over affichekunstenaar Alphonse (of eigenlijk: Alfons) Mucha (1860-1939). De expositie werd vanwege de grote belangstelling driemaal verlengd en trok – ondanks meerdere onderbrekingen vanwege de coronapandemie – een recordaantal bezoekers voor het kleinere streekmuseum. Het merendeel van de getoonde affiches was afkomstig van een Nederlandse bruikleengever, die naar verluid ooit zijn eigen Art Nouveau museum wil beginnen.
Alphonse Mucha, affiche voor ‘Monaco – Monte Carlo’, spoorwegmaatschappij P.L.M., 1897, Copyright © 2021 Mucha Trust
Mucha Stichting
Ruim een jaar na het aflopen van de succesvolle Mucha-expositie in Valkenswaard komt het Kunstmuseum in Den Haag (Ik kan nog steeds niet wennen aan die nietszeggende naam) nu ook met een grote tentoonstelling over het werk van de meester van de Franse Art Nouveau. Wat ze in Valkenswaard kunnen, dat kunnen wij ook, zullen ze in Den Haag hebben gedacht, en ach wie gaat er nou helemaal naar Valkenswaard, dus er zijn nog genoeg mensen die onze Mucha-tentoonstelling willen zien. Maar voor liefhebbers zoals ik is het toch een beetje mosterd na de maaltijd.
Maar misschien ben ik nu te negatief want de tentoonstelling in Den Haag is opgezet in samenwerking met de Mucha Stichting en zal dus wel groter dan groot worden. Ik heb het zelf nog niet kunnen zien, want de kaartjes waren voor dit weekend uitverkocht (je moet een tijdslot reserveren). Toch gaat mijn sympathie meer uit naar het kleinere Steendrukmuseum in Valkenswaard, dat handig aanhaakt met een tentoonstelling over Henri Privat-Livemont (1861-1936), die vaak ‘de Belgische Mucha’ wordt genoemd.
Henri Privat-Livemont, affiche ontwerp voor De Beukelaer Biscuits, 1900. Copyright © Nederlands Steendrukmuseum
Overeenkomsten
Je hoeft inderdaad geen kenner te zijn om te zien dat het werk van Privat-Livemont is beïnvloed door de affiches van Mucha. Beiden maakten reclameaffiches met sensuele vrouwen die allerlei producten aanprijzen. Opvallende overeenkomsten zijn de frisse lithografische kleuren (die van Privat-Livemont zijn soms nog levendiger dan die van Mucha), de florale versieringen en de zware contourlijnen om de figuren. Waar Mucha meestal zwarte contourlijnen gebruikt om het model los te maken van de achtergrond, doet Privat-Livemont er nog een schepje bovenop. Hij accentueerde de zwarte contourlijnen met een extra witte lijn. Beiden beelden op hun affiches ook vaak edelstenen en juwelen af. Veel vrouwen dragen bijvoorbeeld een Bizantijns diadeem in het lange golvende haar. Maar niet alleen in hun werk zijn veel gelijkenissen te vinden, Mucha en Privat-Livemont kenden ook eenzelfde start van hun carrière als affichekunstenaar.
Alphonse Mucha, affiche voor ‘Gismonda’, Theatre Renassance, 1894. Copyright © 2021 Mucha Trust
Mucha in Parijs
Na het begin van zijn artistieke loopbaan in Moravië (het huidige Tsjechië), Wenen en München, vertrekt Mucha in 1887 naar Parijs. Met een maandelijkse toelage van een geldschieter op zak, kan hij zich in de Franse hoofdstad verder ontplooien. Parijs, met al haar kunstacademies, galeries en musea, is het centrum van de West-Europese kunst en op dat moment de uitgelezen plaats voor een jonge kunstenaar om zich te ontwikkelen.
Als schilder kende Mucha in de eerste jaren in Parijs weinig succes; om in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien werkt hij als illustrator. Zeven jaar later is er een doorbraak en zijn Mucha’s illustraties niet meer weg te denken uit het Parijse straatbeeld. Want de kunstenaar krijgt in 1894 de opdracht van zijn leven: een affiche voor Gismonda, een van de producties van theaterlegende Sarah Bernhardt.
Mucha beeldt Bernhardt levensgroot af, als een goddelijke, tijdloze verschijning, omringd door aureolen van mozaïek, zwierige lijnen en gestileerde florale patronen. Dit affiche is zelfs zó populair dat het van straat wordt gestolen. Naast een meerjarig contract bij Bernhardt, kan hij op vele andere opdrachten rekenen voor onder andere affiches, verpakkingen, boekomslagen en juwelen. Le style Mucha, die we nu Art Nouveau noemen, wordt al snel door andere kunstenaars overgenomen.
Henri Privat-Livemont, affiche voor Bitter Oriental, 1897. Copyright © Nederlands Steendrukmuseum
Privat-Livemont in Parijs
De jonge Privat-Livemont studeert aanvankelijk aan de École des Arts Decoratives in Brussel en wint een studiebeurs om in het buitenland verder te studeren. Van 1883 tot 1889 studeert en werkt hij in Parijs voor de studio’s van Lemaire, Lavastre & Duvignaud, onder meer als decorschilder bij de renovatie van het Hôtel de Ville (stadhuis) en als ontwerper voor de Opéra en de Comédie Francaise. Bij zijn terugkeer uit Parijs doet Privat-Livemont in een bevlieging mee aan een affichewedstrijd van een lokale groep van kunstliefhebbers, die hij wint. Dit affiche is echter nog niet ontworpen in zijn latere, kenmerkende art-nouveaustijl.
Henri Privat-Livemont, affiche voor Absinthe Robette, 1896. Copyright © Nederlands Steendrukmuseum
In 1896 breekt Privat-Livemont definitief door met zijn beroemde reclameaffiche voor het Belgische absintmerk Absinthe Robette, dat inderdaad sterk doet denken aan het werk van Mucha. Toch vind ik het te kort door de bocht om Privat-Livemont te zien als een navolger van Mucha, laat staan dat je hem ‘de Belgische Mucha’ kunt noemen. Sterker nog Privat-Livemont begon vijf jaar eerder dan Mucha met het ontwerpen van affiches.
Jules Chéret
Bovendien waren er veel meer vernieuwende affichekunstenaars in die tijd. Beiden zullen ongetwijfeld ook het werk van de oudere Jules Chéret (1836-1932) hebben gekend, die als eerste reclameaffiches met sensuele vrouwen maakte. Of wat te denken van het vernieuwende lithografische werk van Henri de Toulouse-Lautrec (1864-1901), dat voor beiden ook een inspiratiebron moet zijn geweest.
Alphonse Mucha, kalender Zodiac, 1896. Copyright © 2021 Mucha Trust
Het gelithografeerde affiche was destijds nog een vrij nieuw medium en er was deels via onderlinge contacten, maar bijvoorbeeld ook via kunstgenootschappen en allerlei vakbladen veel kennisuitwisseling tussen ontwerpers, dus wellicht werd Mucha zelf ook wel beïnvloed door het werk van collega-kunstenaars uit andere landen. Of Mucha en Privat-Livemont elkaar ooit in Parijs of elders hebben ontmoet, is helaas niet bekend, maar natuurlijk kenden ze elkaars werk, al was het maar van de vele kunsttijdschriften waarin hun affiches vaak naast elkaar werden getoond.
Nederlandse opdrachtgevers
Wat ik zelf extra leuk vind aan het werk van Henri Privat-Livemont, is dat hij ook veel Nederlandse opdrachtgevers had. Zo ontwierp hij affiches voor chocoladefabrikanten Van Houten en A. Driessen, parfumerie J.C. Boldoot en Bols jenever, die ook op de expositie in Valkenswaard te zien zullen zijn. Ondanks de populariteit van zijn werk, is de collectie van Privat-Livemont niet lang na zijn overlijden in 1936 versnipperd geraakt. Het is zodoende ruim honderd jaar geleden dat voor het laatst in Nederland een solo-expositie te zien was van zijn oeuvre.
Dus als je mij vraagt: op welke expositie verheug je je het meest? Dan kies ik toch weer voor het Steendrukmuseum in Valkenswaard. Wat me overigens niet zal beletten om ook een kijkje in Den Haag te nemen bij het grote Kunstmuseum met de nietszeggende naam. Want het blijft natuurlijk een buitenkans om het werk van twee meesters van de art-nouveau-affichekunst in dezelfde periode te bezichtigen en te vergelijken!
Meer informatie over de exposities:
- Alphonse Mucha, Art Nouveau in Parijs – te zien van 5 februari t/m 3 juli 2022 in het Kunstmuseum Den Haag
- Privat-Livemont, art nouveau-meester van de Belgische affichekunst – te zien van 15 februari 2022 t/m 31 juli 2022 in het Nederlands Steendrukmuseum in Valkenswaard
De echte voornaam van Livemont is Privat Antoine Théodore!!! Henri is de voornaam van zijn vader!!!!
Enthousiasmerend artikel! Ik ga er zeker heen….
Inmiddels heb ik de Mucha-tentoonstelling in het Kunstmuseum Den Haag gezien en ik was toch weer overdonderd. De expositie is inderdaad groter dan groot en geeft een nog completer beeld van Mucha’s oeuvre dan de eerdere tentoonstelling in het Steendrukmuseum. Heel bijzonder zijn de originele modelfoto’s en opgeblazen beelden van Mucha zelf in zijn atelier, waarop hij zichzelf presenteert als een succesvol kunstenaar. Ook zijn er prachtige originele werken (ontwerptekeningen, schilderijen, gouaches e.d.) te zien. Ook is er veel aandacht voor zijn latere Tjechische werk. En dat in combinatie met alle bekende en minder bekende affiches en aangekleed met weelderige avondjurken en kostuums uit die tijd!