De danskunst van de serimpi’s en bedaja’s

Aquareltekening van een serimpi-danseres door Tyra Kleen. Bron: Carlotta, database van de Staatsmusea voor Wereldculturen – Collectie Etnografisch Museum Stockholm, Zweden

Beata van Helsdingen-Schoevers vergelijkt in haar Serimpi-boek de Javaanse danskunst met een zeldzame kasplant. ‘Een vreemdsoortige orchidee, die slechts aarden kan in de luxueuze, exotisch geparfumeerde omgeving der Javaanse vorsten.’ Het had maar weinig gescheeld of haar boek met fraaie illustraties van de Zweedse kunstenares Tyra Kleen, was er nooit gekomen.

Tyra Kleen, circa 1919/1920: schetst van een bedaja ketawang-danseres. Bron: Carlotta, database van de Staatsmusea voor Wereldculturen – Collectie Etnografisch Museum Stockholm, Zweden

‘Gelijk een sprookje van stille, somptueuze pracht is deze zwijgende, bijna beweeglooze rij meisjes, die, onzichtbaar haast, met nauwelijksche glijding der smalle, gele voetjes, volgens vaste wet voortschrijden naar haar plaats’, schrijft Van Helsdingen-Schoevers in haar boek over Javaanse hofdanseressen. ‘Zoo komen zij, vier of negen te samen, de serimpi’s of de bedaja’s, poëtische overlevering uit voorbije eeuwen. Een schoon geschubd slangenlijf lijkt de smalle kronkelende sleep achter haar voeten — zij staan er als godenbeeldjes, de oogen in deemoed neergeslagen, het bovenlijf iets naar voren gebogen. Vol gracie werpen zij met den rechtervoet den sleep achteruit; een enkel moment — dan zijgen ze allen als matte bloembladen ter aarde, en brengen in diepste nederigheid haar groet: de samengelegde fijne handjes voor het naar haren vorst gekeerde gelaat.’

Lees verder

De grootste liefde van Don Juan

Enkele jaren geleden kocht ik bij een antiquariaat in Utrecht deze fraaie illustraties voor ‘Le plus bel amour de Don Juan’. Vrij vertaald: ‘De mooiste verovering van Don Juan’. Na lang zoeken ontdekte ik onlangs dat de ongesigneerde prenten zijn gemaakt door de Italiaanse kunstenaar Gio Colucci.

Maar eerst wat meer over het verhaal. Le plus bel amour de Don Juan is een van de zes verhalen uit de omstreden novellebundel Les Diaboliques van de Franse schrijver Jules-Amédée Barbey d’Aurevilly (1808-1889). Barbey d’Aurevilly was een voorloper van het decadentisme en wordt wel gezien als de schakel tussen de zwarte romantiek en het symbolisme.

Lees verder

Henricus’ reis naar Tunesië

‘Beschonken chiradrinkers’, Henricus 1899-1901 (reproductie uit Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift, 1902)

Is het bijzondere zachte kleurenpalet van jugendstil-kunstenaar Hen(d)ricus Jansen geïnspireerd op de kleuren die hij zag tijdens een reis door Noord-Afrika? Een recensie uit 1902 over zijn tekeningen van Tunesië doet dit vermoeden.

Een Hollandse variant op Salomé

Een van de mooiste Nederlandse jugendstil-uitgaven is ‘Dat Liedekin van Heere Halewine’. Dit middeleeuwse lied werd in 1904 in boekvorm uitgegeven door De Erven F. Bohn in Haarlem en gedrukt bij Lankhout & Co. in Den Haag. Het bestaat uit een map met 27 grote gelithografeerde kleurenplaten van Hendricus Jansen.

‘Nog herinner ik mij den indruk, dien de prenten allerwegen hebben gemaakt, toen ze in den Haagschen Kunstkring [in 1904] geëxposeerd waren’, schrijft G.H. Pannekoek jr. in De verluchting van het boek uit 1927. ‘Henricus teekende makkelijk, wat hem soms parten heeft gespeeld, maar aan dit boek heeft hij met veel liefde gearbeid en elk detail verzorgd. Het is, evenals Derkinderens Gijsbreght, een boek, dat niet vergeten worden zal.’

Moederschap verbeeld door Frans Bosen

Dit boek zocht ik al een tijdje. Niet alleen vanwege de fraaie art deco boekband van Frans Bosen, maar vooral vanwege de intrigerende laat-symbolistische vormgeving. Het bandontwerp van Bosen staat bol van de katholieke symboliek. Onlangs wist ik op Catawiki een mooi exemplaar op de kop te tikken.

La Vie Parisienne: erotiek met een knipoog

La Vie Parisienne, 24 april 1920, omslagontwerp: Vald’Es (Valvérane & D’Espagnat)

Het erotische en satirische weekblad La Vie Parisienne was begin 1900 niet alleen geliefd bij Franse lezers, maar wist ook het hart te stelen van de Amerikaanse soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Na de oorlog groeide het fraai geïllustreerde blad uit tot de spreekbuis van Les Années folles.