Originele ontwerpen van Anna Sipkema

jugendstil aquarel-ontwerptekening omslagkalender Bloem en Blad januari 1905 Anna Sipkema

Aquarel-ontwerptekening voor de kalender van 1905 (januari, pijnappels), collectie Anno1900.nl.

Anna Sipkema ontwierp begin 1900 vele boekbanden en fraaie kalenderbladen in een elegante art-nouveaustijl. Toch is er over haar leven en werk maar weinig bekend. Het verhaal van een vergeten ontwerpster.

Anna Sipkema, foto uit het familiearchief Dorsman-Sipkema

Enkele jaren geleden vond ik bij een antiquariaat in Amsterdam zes fraaie aquarel-tekeningen en vijf bijbehorende litho’s van art-nouveaukunstenares Anna Sipkema (1877-1933). Het gaat om originele ontwerpen en proefdrukken voor de omslagkalender ‘Bloem en Blad’ van 1905. Deze jaarkalender werd uitgebracht door uitgeverij C.A.J. van Dishoeck in Bussum en kostte destijds anderhalve gulden. De kalenderbladen waren volgens de antiquair teruggevonden tussen de opgekochte restanten van boekhandel De Slegte, die in 2013 failliet was gegaan. Ze zijn waarschijnlijk afkomstig van de uitgever of drukker en lagen jarenlang onderop een stapel met ‘nog uit te zoeken aankopen’.

Art-nouveaudrukwerk voor het onderwijs

Als verzamelaar van gelegenheidsgrafiek van rond 1900 stuit ik geregeld op mooie uitgaven voor het onderwijs uit die tijd. Vooral drukwerk van tekenopleidingen, kunstnijverheidsscholen en ambachtsscholen is vaak fraai vormgegeven in de stijl van de Nieuwe Kunst. Een kleine greep uit mijn verzameling…

De ambachtsschool was rond 1900 de plek voor jongens uit de arbeidersklasse die na de lagere school een technisch vak wilden leren. Zij konden kiezen uit een twee-, drie- of vierjarige opleiding tot (leerling) smid, timmerman, meubelmaker, huisschilder, bankwerker, instrumentmaker of elektricien. Ook werden er aan de ambachtsschool cursussen metaal bewerken, elektriciteitsleer en auto-, motor- en rijwielhersteller gegeven. Door de toenemende industrialisatie was er veel vraag naar goed opgeleide vaklieden en de meeste leerlingen vonden na het behalen van hun diploma dan ook snel werk.

Lees verder

Gebatikte kleinoden van Theo Neuhuys

‘Kleine geschenken onderhouden de vriendschap’, luidt de reclameslogan waarmee kunstnijveraar Theo Neuhuys begin 1900 door hemzelf gebatikte visitekaartboekjes en andere kleinoden verkocht. Een van deze zeldzame bandjes dook onlangs op tijdens een veiling in Haarlem.

Kalenders van Netty van der Waarden

Netty van der Waarden: kalenderblad (mei 1903)

Netty van der Waarden kreeg aanvankelijk veel kritiek op haar moderne ontwerpen voor de Bloem en Blad kalenders van uitgeverij C.A.J. van Dishoeck. Vandaag de dag zijn haar art-nouveau-kalenderbladen echter geliefd bij verzamelaars en musea.

Theo Molkenboer: kracht door eenvoud

‘Iemand van een ongewone begaafdheid, die rusteloos als hij was, iedere techniek aanpakte en er iets in bereikte.’ Zo omschrijft tijdgenoot Reinier de Vries (1874-1953) zijn collega Theo Molkenboer (1871-1920), een van de meest veelzijdige en vernieuwende kunstenaars tijdens het fin de siècle.

Gebatikte boekband, Theo Molkenboer, Collectie KB

Kunsthandel Kunstconsult wist onlangs beslag te leggen op een zeldzame gebatikte spiegellijst van Theo Molkenboer. De spiegel is net als deze gebatikte perkamenten boekband ontworpen in 1899. In deze periode werkte Molkenboer volgens De Vries vooral als kunstnijveraar.
“Het was de tijd van beroering onder de jongere kunstenaars”, vertelt hij in 1925 in een artikel in Elsevier’s Geïllustreerd Maandschrift. “Velen die aanvankelijk als schilder debuteerden, voelden zich tot de versierende kunsten aangetrokken. Zo ook Theo Molkenboer, die als vlot en vaardig schilder-tekenaar menig portret had gemaakt, maar zich toen – waarschijnlijk onder invloed van Dijsselhof – op de decoratieve kunst ging toeleggen. In die tijd ontwierp hij tegels, vazen, meubelen en spiegellijsten.”

Lees het gehele artikel over het vroege batikwerk van Theo Molkenboer.