Tags

, , ,

Utrecht heeft er een blikvanger bij! Het voormalige postkantoor op de Neude is omgebouwd tot cultureel centrum. Het immense gebouw uit 1924, ontworpen door architect Joseph Crouwel, biedt sinds mei 2020 onderdak aan de openbare bibliotheek, winkels, een café, brasserie, supermarkt én fietsenstalling. Maar wij kwamen natuurlijk voor de prachtige hal met sculpturen van Hendrik van den Eijnde.

Ik geef het toe, ik had aanvankelijk mijn bedenkingen bij het plan om het postkantoor te verbouwen tot een cultureel centrum. Ik ken het gebouw nog uit de tijd dat je er postzegels en giro-enveloppen ging halen. In die tijd was het postkantoor een gesloten bastion met maar één in- en uitgang voor het publiek.

Het postkantoor op de Neude sloot eind 2011 zijn deuren en stond daarna jaren leeg. Aanvankelijk waren er plannen om er een hotel van te maken.

In de immens grote hal voelde je je klein en nietig. Dat effect werd nog eens versterkt door de grote zwarte beelden van gepigmenteerd hardsteen (arduin), die hoog vanaf de wanden op je neerkijken. Ik kreeg er de kriebels van.

Het werelddeel Europa wordt verbeeld door een man met vier paarden aan zijn voeten.

Later toen ik me begon te interesseren voor toegepaste kunst rond 1900 ging ik die gestileerde Amsterdamse School-sculpturen meer waarderen. Wat een kracht stralen ze uit! Maar niet echt waar je aan denkt bij een openbaar gebouw als een bibliotheek, waar je gemakkelijk in en uit moet kunnen lopen.

Zitjes en leestafels in de hal met op de achtergrond onder de drie bogen de doorgangen naar stadscafé Meneer Potter.

Ik was dan ook blij verrast door het open karakter van de nieuwe bibliotheek. Aan weerszijden van de grote hal zijn doorgangen gecreëerd naar aan de ene kant het café en aan de andere kant de roltrappen die je naar de bovenverdiepingen voeren.

Ook aan de kant van het café zijn zitjes en werkplekken gecreëerd.

Het meest spectaculair is de rondgang op de eerste verdieping van waar je een prachtig uitzicht hebt op de paraboolvormige hal, die is opgebouwd uit 17 meter hoge gemetselde bogen met daartussen geslepen prismaglas.

Kapiteel in de vorm van een gestileerde olifantenkop met twee stempels, die verwijzen naar de post.

Door enorme ruimte en bijzondere lichtinval voelt het bijna alsof je in een kathedraal bent. In de hal wordt een ode gebracht aan post en telegrafie. Zes hardstenen beelden en andere bouwornamenten, ontworpen door de Haarlemse beeldhouwer Hendrik van den Eijnde, verwijzen naar de vijf werelddelen en naar het idee dat post en telegrafie de continenten verbinden.

Twee mensen die de krant lezen worden van boven gadegeslagen door een Aziatisch uitziende figuur met twee olifanten.

Tussen de geglazuurde gele bakstenen zijn stroken postduiven van hetzelfde materiaal ingemetseld. Verder opvallend veel exotische dieren, zoals giraffen, olifanten, kamelen en bizons. Een gestileerde vrouwenfiguur met paarden, dolfijnen en postduiven bij de entree verbeeldt het transport ter land, ter zee en in de lucht. De posthoorn en bliksemschichten op haar staf verwijzen opnieuw naar post en telegrafie.

Van den Eijnde’s statige vrouwenbeeld bij de entree van het gebouw symboliseert het transport ter land, ter zee en in de lucht.

Vanzelfsprekend is er bij de renovatie veel verloren gegaan. Zo is er een uitbouw voor meer winkelruimte gecreëerd aan de zijde van de Oude Gracht. Hierdoor is het oude binnenterrein van het postkantoor verdwenen. Waar vroeger de postauto’s stonden geparkeerd, kun je nu een boek kopen bij boekhandel Broese of winkelen bij de Bever.

Tijdschrift- en krantenhoek in de nissen bij het beeld van Azië.

Ook voelt het vreemd om na de grote hal de rest van de bibliotheek te bezichtigen. Het is alsof je van de ene tijd in de andere tijd stapt, van 1924 naar 2020. Ik kan de moderne inrichting op de bovenverdiepingen op zich wel waarderen, maar realiseer me tegelijkertijd dat alle oorspronkelijke kantoorruimtes en telefooncentrales op deze verdiepingen zijn afgebroken.

Het zesde beeld in de hal was nodig om de symmetrie te behouden. De vrouw met vogels is een allegorie voor handel en welvaart. Zie ook de ingemetselde postduiven tussen de geel geglazuurde bakstenen.

Maar aan de andere kant mogen we natuurlijk in onze handen knijpen dat het gebouw weer een publieke functie heeft gekregen. En dan ook nog als cultureel centrum in het hart van de stad. Het oorspronkelijke plan was om er een hotel van te maken en dan was het gebouw waarschijnlijk niet zo vrij te bezichtigen geweest.

Een Noord-Afrikaan met twee kamelen personifieert het werelddeel Afrika.

Het is nu aan de inwoners van Utrecht om het gebouw opnieuw te ontdekken en in hun hart te sluiten. Gezien de grote belangstelling tijdens afgelopen Open Monumentendag zit dat volgens mij wel goed!

Het werelddeel Amerika wordt vertegenwoordigd door een Indiaan met twee bizons aan zijn voeten.

Zelf een kijkje nemen in Post Utrecht? De bibliotheek is van maandag tot en met zaterdag geopend van 9 uur ’s ochtends tot 9 uur ’s avonds en op zondag van 10.00 tot 18.00 uur. U kunt het gebouw ook virtueel bezoeken op biebneude.nl.

Het is niet helemaal duidelijk of het beeld van Australië een Aboriginal voorstelt, maar de kangoeroes zijn duidelijk herkenbaar.

Crouwel en Van den Eijnde werkten tijdens de bouw van het postkantoor ook samen aan het Anatomiegebouw van de Rijks Veeartsenijschool in Utrecht. Hierover meer in een volgende blogpost…