Tags
Bernard Reith, Couperus, Gust van de Wall Perné, illustraties, Jan Toorop, Karel de Bazel, Karel Sluijterman, L.J. Veen, Louis Couperus Museum, museum, Pier Pander, Rijksmuseum, Rijksprentenkabinet, sprookje, symbolisme, tentoonstelling, uitgeverij
In het Louis Couperus Museum in Den Haag is deze zomer een aardige expositie te zien over de eerste twee sprookjes die Couperus heeft geschreven: Psyche en Fidessa. Van beide verhalen is een nieuwe bibliofiele editie uitgebracht met prachtige illustraties van Bernard Reith.
Fidessa op de eenhoorn, illustratie van Bernard Reith (Collectie Rijksmuseum)
Het schrijven van sprookjes was rond 1900 een ware rage. Dit kan verklaard worden vanuit het laat-19de eeuwse gedachtegoed. Het was een tijd waarin het onvoorwaardelijk geloof in de vooruitgang der wetenschap begon te wankelen. Men was van mening dat de wetenschap ‘het mysterie der dingen’ toch niet kon oplossen, omdat dit zich aan de waarneming onttrok. Het schrijven van sprookjes was de geëigende manier om dergelijke materie aan bod te kunnen laten komen zonder dat iemand daar aanstoot aan kon nemen.
Illustratie van Jan Toorop voor de 2e druk van Psyche
Amor en Psyche
Buitengewoon populair was eind 19de eeuw het verhaal van ‘Amor en Psyche’, oorspronkelijk afkomstig uit ‘De gouden ezel’ van Apuleius (2de eeuw). Er verschenen vele vertalingen van, en het inspireerde veel kunstenaars. In Nederland maakte Pier Pander een beeld van Psyche, Karel de Bazel en Gust van de Wall Perné illustreerden het verhaal, en Louis Couperus publiceerde in 1898 zijn novelle Psyche. Een jaar later verscheen Fidessa. Beide verhalen zijn symbolische en allegorische sprookjes over het noodlot en de dualiteit van het menselijk bestaan (lichaam en ziel).
Illustratie van Jan Toorop voor de 2e druk van Fidessa
Prachtbanden
Psyche werd uitgebracht in een prachtband van Jan Toorop. Karel Sluijterman ontwierp de band voor Fidessa. De sprookjes van Couperus waren zo populair dat uitgeverij L.J. Veen al snel besloot om van beide novelles een ‘prachteditie’ op groot (folio)formaat uit te brengen. Jan Toorop maakte voor beide boeken een symbolistische tekening.
Bernard Reith
In 1927 verscheen de 8e druk van Psyche met illustraties van tekenleraar Bernard Reith (1894-1974). Reith maakte deze tekeningen al in 1917 zonder opdracht van de schrijver of uitgever. Hij was zo gefascineerd door het verhaal dat hij dit op zijn eigen wijze in beeld wilde brengen. In totaal heeft hij 42 illustraties voor Psyche gemaakt, waarvan uitgever L.J. Veen er uiteindelijk 23 in een ‘prachtuitgave’ opnam.
Een van de illustraties van Bernard Reith voor Psyche (Collectie Rijksmuseum)
Niet-gepubliceerde illustraties
Minder bekend is dat Reith ook voor Fidessa 28 illustraties maakte die niet werden gepubliceerd. Deze tekeningen en de 42 tekeningen voor Psyche bevinden zich thans in het Rijksprentenkabinet. Op de expositie in het Couperus Museum zijn een aantal van de illustraties van Reith te zien, aangevuld met illustraties van andere kunstenaars en voorbeelden van de verschillende drukken en vertalingen van Psyche en Fidessa.
Een van de illustraties van Bernard Reith voor Fidessa (Collectie Rijksmuseum)
Nieuwe bibliofiele editie
Gelijktijdig met de tentoonstelling is op initiatief van twee nazaten van de illustrator een nieuwe geïllustreerde editie van de sprookjes uitgebracht. Deze bibiliofiele editie bevat alle tekeningen van Reith (inclusief de nog niet eerder gepubliceerde illustraties) voor Psyche en Fidessa, tekeningen waarvan Couperus zelf heeft gezegd dat hij ze ‘bijzonder mooi’ vond.
De expositie in het Louis Couperus Museum is nog te bezoeken tot 2 november 2014.
Lees ook het eerdere bericht over de Couperus-banden van Jan Toorop.
Bronnen: Louis Couperus Museum, Louis Couperus Genootschap, Sprookjes van Couperus