Boon’s Geïllustreerd Magazijn was een familietijdschrift voor de gegoede burgerij. De fraaie jugendstil-omslagen voor het magazine dat verscheen van 1899 tot 1909 zijn vormgegeven door Johann Georg van Caspel.

Het eerste nummer van Boon’s Geïllustreerd Magazijn kwam uit in 1899. Een advertentie in de Venloosche Courant van 1 juli 1899 kondigt het blad als volgt aan:

‘Het eerste nummer van Boon’s Geïllustreerd Magazijn is verschenen. Dit Nederlandsche tijdschrift zal geheel worden ingericht als de bekende Engelsche “Magazines” veel en velerlei geven, fraai uitgevoerd voor weinig geld. Elke novelle, elke schets, elke roman, elke beschrijving zal met fraaie platen worden geïllustreerd van de beste teekenaars. Van de meest bekende auteurs zal steeds het beste worden opgenomen.’

De prijs was volgens de advertentie ‘verbazend laag gesteld’:

‘Elk nummer, bevattende een schat van verhalen en ruim 60-80 platen kost slechts 35 cents, terwijl men zich voor de zes nummers, welke dit jaar verschijnen, in elken Boekhandel kan abonneeren voor f. 1.95, of franco per post voor f. 2.55. Voor dit kleine bedrag ontvangt men dus ongeveer 700 pagina’s druks, groot formaat over 2 kolommen op prachtig papier met 300-400 illustraties.’

Prachtband
Het tijdschrift was aanvankelijk in 6 en later in 12 losse afleveringen te koop of als abonnement. Op de omslag stond altijd een vrouw. Waarschijnlijk mikte de uitgever speciaal op deze doelgroep omdat de vrouw des huizes bepaalde welk familietijdschrift er werd gelezen. En voor de mannelijke lezers waren de aantrekkelijke, maar altijd degelijk geklede vrouwen op de omslag natuurlijk ook niet onaardig om te zien.

Veel abonnees lieten de losse nummers aan het einde van het jaar inbinden in een linnen prachtband, die net als de omslagen was ontworpen door jugendstil-kunstenaar Johann Georg van Caspel. Hierbij werden de omslagen verwijderd. Anderen kozen ervoor om de afleveringen te laten inbinden in een goedkopere gekartonneerde band, waarbij de boekbinder dan vaak een van de losse omslagen op de voorkant plakte. Maar de meeste losse afleveringen en omslagen gingen dus verloren bij het inbinden of omdat ze zijn weggegooid. Hierdoor zijn omslagen van Boon’s Geïllustreerd zeldzaam en zeer geliefd bij verzamelaars.

Droste-effect
Van Caspel ontwierp vrijwel alle omslagen voor Boon’s Geïllustreerd Magazijn. Maar het meest bekend is zijn affiche waarop een lezende vrouw is afgebeeld met het magazine in haar hand (zie de afbeelding hiernaast). Dit affiche uit 1900 is een vroeg voorbeeld van het (later zogenoemde) Droste-effect, waarbij een afbeelding een verkleinde versie van zichzelf bevat en “eindeloos” wordt herhaald totdat je het niet meer met het blote oog kunt zien (net zoals op de bekende Droste-blikken). Het eerste omslag van Boon’s Geïllustreerd Magazine zag er inderdaad precies zo uit als Van Caspel het heeft afgebeeld op zijn affiche. Helaas bevindt dit ontwerp zich niet in mijn collectie, maar wel vier andere omslagen voor Boon’s Geïllustreerd Magazijn.

Vier seizoenen
Voor het jaar 1902 ontwierp Van Caspel vier verschillende omslagen met de seizoenen (lente, zomer, herfst en winter) als uitgangspunt. De omslag voor het aprilnummer (zie de afbeelding hieronder) is versierd met een jugendstil-vrouw die de lente verbeeldt. Ze draagt twee witte rozen in haar lange donkerbruine haar en zit tussen de bloeiende bloesemtakken. Zo te zien is ze net gestopt met lezen, want ze houdt het tijdschrift naar beneden. Wellicht is ze afgeleid door de drie witte duiven die linksboven tussen de bloesemtakken fladderen. Het zoetsappige tafereeltje is geplaatst in een raamvormig kader met een sieromlijsting van tulpenbloemen en -bladeren.

Het omslagontwerp voor oktobernummer (thema: herfst, zie de afbeelding hieronder) heeft dezelfde opzet met weer een jugendstil-vrouw in een raamvormig kader met florale sieromlijsting. Dit keer is de jonge vrouw frontaal afgebeeld met op de achtergrond een perenboom. Zij helpt mee met het binnenhalen van de oogst en draagt de vruchten (peren en druiven) in haar schort. De sieromlijsting bestaat ditmaal uit kronkelige druivenranken.

De vrouw op de omslag van het decembernummer (thema: winter, zie de afbeelding hieronder) is gehuld in dikke wintermantel en beschermt zichzelf tegen de kou en neerdwarrelende sneeuwvlokken. Voor en achter haar zien we besneeuwde boomtakken. Het raamvormige kader is ditmaal omlijst met hulsttakken.

Het idee om de vier seizoenen uit te beelden door verschillende jugendstil-vrouwen was natuurlijk niet nieuw. Dit thema was geliefd bij kunstenaars tijdens het fin de siècle; de beroemde Tjechische art-nouveau-ontwerper Alfons Mucha voerde het zelfs tweemaal uit (in 1896 en 1900).

Schilderskunst
Op de omslag voor het oktobernummer van 1903 (zie de afbeelding hieronder) zijn twee vrouwen afgebeeld in wijde lichtblauwe jurken. De staande vrouw houdt een schilderspalet en penseel in de hand. Zij is de verpersoonlijking van de beeldende kunst, waaraan veel aandacht werd besteed in Boon’s Geïllustreerd Magazijn. De zittende vrouw heeft een boek op haar schoot en verwijst hiermee naar de literaire artikelen in het blad. Ze heeft een schrijfveer in de hand en kijkt peinzend voor zich uit, alsof ze nadenkt over wat ze wil gaan schrijven.

Moderne en voorname uitstraling
De afgebeelde vrouwen hebben op alle ontwerpen een voorname uitstraling. Vooral de lezende vrouw op het affiche uit 1900 oogt voor die tijd modern door haar modieuze gestreepte blouse met strik en hippe opgestoken kapsel. Opmerkelijk zijn ook de gevleugelde zandlopers en de bijpassende slogan in de achtergrond van het affiche: ‘De tijd vliegt om.’ Dit is waarschijnlijk niet bedoeld als aansporing om je tijd niet te verdoen, maar juist als aanmoediging om het blad te lezen. Kennelijk is de inhoud van het magazine zo interessant dat de tijd omvliegt als je het leest. Maar dat kon een vrouw zich destijds natuurlijk alleen veroorloven als zij personeel in dienst had.

Bekijk meer art-nouveau-tijdschriften